กลมพระขรรค์หรือกลมอรชุน การแสดงรำอวดฝีมือในละครรำวสันตนิยาย

กลมพระขรรค์หรือกลมอรชุน การแสดงรำอวดฝีมือในละครรำวสันตนิยาย

กลม คืออะไร?

เพลงหน้าพาทย์ที่สำคัญเพลงหนึ่งในจำนวนของเพลงหน้าพาทย์อีกหลายๆ เพลงที่ใช้สำหรับบรรเลงประกอบการแสดง และบรรเลงในพิธีต่างๆ เช่น พิธีไหว้ครูโขน ละคร พิธีเทศน์มหาชาติและใช้เป็นการโหมโรงต่างๆด้วย เพลงหน้าพาทย์ "กลม" นี้จัดเข้าเป็นหน้าพาทย์ชั้นสูงหรือหน้าพาทย์ครู ถ้านำมาใช้กับการแสดงก็มักจะใช้กับตัวแสดงที่เป็นเทพเจ้าหรือเทวดาผูู้้สูงศักดิ์ เช่น พระอิศวร พระนารายณ์ พระอรชุน และเทพเจ้าอื่นๆ อีกหลายองค์ นอกจากนี้แล้วยังมีเจ้าเงาะในเรื่องสังข์ทองและสิงหราในเรื่องสังข์ศิลป์ชัยที่ใช้เพลงหน้าพาทย์กลม เพื่อเป็นการสื่อความหมายให้ผู้ชมเข้าใจถึงการแสดงกิริยาอาการตัวละครว่ากำลังทำอะไร และจะไปไหนด้วยอาการอย่างไร เช่น อาจจะเป็นการเดินไปอีกที่หนึ่ง การเหาะไปอีกที่หนึ่ง หรือขี่พาหนะอย่างหนึ่งอย่างใดไปก็ได้ เหล่านี้ เป็นต้น

พอสรุปได้ว่า เพลงกลม เป็นเพลงหน้าพาทย์ ที่ใช้สำหรับการไปมาของตัวละครที่สำคัญ เช่น พระอรชุน ซึ่งถือว่าเป็นเทวดาผู้มีฤทธิ์องค์หนึ่งสามารถเหาะได้ ดังนั้นเพลงหน้าพาทย์กลมที่พระอรชุนรำ จึงมีชื่อเรียกอีกอย่างหนึ่งว่า "กลมอรชุน" หรือ "กลมพระขรรค์" เหตุที่เรียกเช่นนี้ก็เพราะเรียกตามชื่อตัวละครและตามอาวุธที่ถือ

สิ่งสำคัญในการรำเพลงกลมคือ ผู้รำจะต้องมีความสามารถในการรำเป็นอย่างดี และต้องยึดจังหวะของไม้กลองเป็นหลักในการรำ ใช้ลีลาที่เรียกว่าใช้ "หน้าหนัง" นอกจากนั้นแล้วยังเป็นการรำประชันฝีมือและการใช้อาวุธประกอบการรำอีกด้วย

รูปร่างลักษณะและเครื่องแต่งกายของพระอรชุน

พระอรชุน เป็นเทวดาในชั้นมเหสักขเทวราชและเป็นนักรบของเทวดาผู้เรืองฤทธาศักดานุภาพ มีกายสีทอง ถือพระขรรค์เป็นอาวุธ สถิตอยู่ยังวิมานยอดเขาจักรวาล มีสวนสำหรับเที่ยวเล่น ซึ่งจะเสด็จประพาสทุกเจ็ดวัน

ในด้านการแสดงนาฏศิลป์ การแต่งกายของพระอรชุนจะแต่งกายยืนเครื่องพระสีเหลือง มีอาวุธสำหรับถือคือพระขรรค์ ซึ่งเป็นที่มาของการเรียกรำหน้าพาทย์เพลงกลมนี้ว่า "กลมอรชุนหรือกลมพระขรรค์"

เทคนิคลีลาการรำหน้าพาทย์ "กลม" ประกอบกับการใช้นาฏยศัพท์

-การใช้หน้าหนัง คือการใช้ทุกส่วนของร่างกาย ที่สำคัญ คือจะต้องปฏิบัติให้สัมพันธ์กันทั้งหน้าไหล่ แอะมือ การปฏิบัติ คือ กดปลายคางลง กดไหล่ลง กดเกลียวหน้าโดยการทำพร้อมกันและทำติดต่อกัน ใช้จังหวะยืด-ยุบตามจังหวะกลอง (เกลียวหน้า คือ ส่วนที่อยู่ใต้ราวนมทั้งสอง) โดยเฉพาะการยักตัวต้องระวังเพราะเห็นได้ชัด ถ้าทำพอประมาณก็จะเกิดความนุ่มนวล ถ้าทำมากเกินไปก็จะไม่สวยงาม

-กล่อมหน้า-กล่อมไหล่ คือการใช้ใบหน้าและหัวไหล่ ปฏิบัติพร้อมกันสัมพันธ์กัน การปฏิบัติ คือ กดไหล่ซ้ายหรือขวาก่อนก็ได้ เอียงศีรษะตามไหล่ที่กดลงเปิดปลายคางขึ้น

-ลักคอ-กลอกคอ เป็นการปฏิบัติที่กระทำต่อเนื่องกัน เริ่มจากลักคอก่อนแล้วจึงกลอกคอ ใช้ส่วนศีรษะกับไหล่ วิธีปฏิบัติเริ่มจากข้างซ้ายหรือขวาก่อนก็ได้ ถ้าเอียงศีรษะข้างซ้ายก็ต้องกดไหล่ขวา ถ้าเอียงศีรษะข้างขวาก็ต้องกดไหล่ซ้าย และเมื่อกระทำติดต่อกัน โดยเอียงศีรษะกับไหล่พร้อมกันก็จะเป็นกลอกคอ และจะกระทำพร้อมกับจังหวะกลอง

-แจกไม้ คือ การปฏิบัติที่ใช้มือและเท้าพร้อมกัน มีทั้งแจกไม้หน้าและแจกไม้ข้าง แจกไท้หน้าตั้งท่ารำร่ายหน้าตรง ใช้เท้ประอยู่กับที่ทำสลับกันทั้งสองข้างพร้อมทั้งมือก็เปลี่ยนท่าไปด้วย จากที่ตั้งวงรำร่าย สลับมาเป็นท่าชักแป้งผัดหน้าและจะต้องทำให้สัมพันธ์กันระหว่างศีรษะ มือและเท้า แจกไม้ข้าง ก็ปฏิบัติเช่นเดียวกับแจกไม้หน้า เพียงแต่หันด้านข้างเท่านั้น

-ย้อนตัว-แทงมือ เป็นลีลาท่ารำจากการถ่ายน้ำหนักตัวจากข้างหน้ามาอยู่ที่ขาข้างหนึ่งพร้อมทั้งกดเกลียวข้าง กาไหล่ เอียงศีรษะ และตึงแขน หงายมือ กระดกเท้าหลัง กระทำพร้อมกันและให้สัมพันธ์กัน

-ย้อนตัว-ขยั่นเท้า คือการถ่ายน้ำหนักจากขาข้างหนึ่งไปยังอีกข้างหนึ่ง แล้วใช้จมูกเท้าขยั่นเพื่อให้เคลื่อนที่ หรือเรียกว่า "ขยั่นเท้ารัวกลอง"

-เต้นเสือลากหาง เป็นลีลาท่ารำที่ใช้เท้าเต้น ยกขึ้นลงสลับกัน พร้อมทั้งใช้หน้าหนังและควงอาวุธ กระทำพร้อมกันหรือให้สัมพันธ์กัน

-เลาะ เป็นลีลาท่ารำที่จะกลับตัว หันหน้ามาอีกด้านหนึ่ง โดยใช้จมูกเท้าขวาจรดกับพื้นแล้วขยับและยกเท้าซ้ายขึ้น มือขวาตั้งวงสูงแล้วหักข้อมือ เข้าหาลำตัว

ท่ารำกลมอรชุน

ท่ารำที่1

นั่งคุกเข่าตัวตรงบนเตียง ตั้งส้นเท้าทั้งสองให้ชิดกัน หน้ามองตรง เข่าทั้งสองห่างกันพอประมาณ แขนทั้งสองงอ ประนมมือไว้ที่หว่างอก เปิดปลายนิ้วมือทั้งสองเล็กน้อย ฝ่ามือทั้งสองแนบชิดกัน ไหล่ตรงศีรษะตรง เปิดปลายคางพอสมควร พระขรรค์วางไว้ที่พื้นหน้าเข่าทั้งสอง