รำกระทงน้อย การรำที่กล่าวถึงนางนพมาศสนมพระร่วงเจ้าผู้คิดค้นกระทงเพื่อบูชาพระพุทธเจ้า

 รำกระทงน้อย การรำที่กล่าวถึงนางนพมาศสนมพระร่วงเจ้าผู้คิดค้นกระทงเพื่อบูชาพระพุทธเจ้า

กระทงน้อยเป็นชื่อของเพลงไทยเดิม ทำนองเพลงน้อยนี้มีมาตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยา แต่ไม่ปรากฎนามผู้แต่ง คณะผกาวดีได้นำทำนองเพลงมาเรียบเรียงเนื้อร้องประกอบการรำชุดสั้นๆ โดยจัดเป็นชุดการแสดงให้ชาวต่างประเทศชม มีความมุ่งหมายเพื่อให้ชาวต่างประเทศที่มาท่องเที่ยวในเมืองไทย ได้รู้ขนบประเพณีของไทยแต่โบราณ

การรำชุดนี้กล่าวถึงนางนพมาศ ซึ่งเป็นพระสนมของพระร่วงเจ้าได้คิดร้อยกรองดอกไม้ประกอบเป็นกระทงลอยในแม่น้ำนัมทานที เพื่อเป็นการบูชาพระพุทธองค์ ซึ่งแต่เดิมใช้เพียงดอกบัวและธูปเทียนเป็นเครื่องบูชา

แบบอย่างของกระทงที่นางนพมาศได้ประดิษฐ์ให้วิจิตรงดงามยิ่งขึ้น เพื่อใส่ดอกไม้ธูปเทียนสำหรับเป็นพุทธบูชา ในวันเพ็ญขึ้น 15 ค่ำ เดือน 12 นี้กลายมาเป็นประเพณีลอยกระทงมาจนทุกวันนี้ ประเพณีการลอยกระทงนี้ ตามพิธีหลวงเรียกว่า ลอยประทีป

             ผู้แต่งบทร้อง คุณหญิงชิ้น ศิลปบรรเลง

             ผู้ประดิษฐ์ท่ารำ อาจารย์ลัดดา ศิลปบรรเลง

             การแต่งกาย ผู้แสดงแต่งกายคล้ายนางนพมาศ นุ่งผ้าจีบหน้านาง ห่มสไบ เกล้าผมสูงใส่เกี้ยว

เนื้อเพลง

เพลงกระทงน้อย

ตำนานเก่าเล่าว่านางนพมาศ   นารีปราชญ์สุโขทัยได้สร้างสรรค์

กระทงงามประทีปตามอร่ามครัน   ทั้งธูปเทียนและพรรณมาลากรอง

ลอยไปตามสายธารตระการตา   เพื่อเป็นพุทธบูชาเดือนสิบสอง

สองฟากฝั่งแม่น้ำและลำคลอง   ประชาชนแซ่ซ้องรื่นเริงเอย

ที่มา : สารานุกรม ระบำ รำ ฟ้อน